Boerderij Hoogheem

De herbestemming van de boerderij Hoogheem is een unieke verhaal. De boerderij het nog enige overgebleven oudste Oldambtster type uit 1771 in zijn oorspronkelijke vorm, met daarbij een kapschuur uit 1900. Sinds de jaren dertig van de vorige eeuw is de boerderij niet meer bewoond waardoor ook het interieur sindsdien nagenoeg onveranderd is gebleven. De boerderij is een Rijksmonument en de kapschuur is in 2023 aangewezen als gemeentelijk monument. De eigenaren vertellen hun verhaal.

Deze boerderij staat symbool voor de revolutionaire manier van akkerbouw in Groningen en specifiek het Oldambt. Uniek in Nederland door de omvang en onlosmakelijk verbonden met het prachtige ingepolderde en open landschap.

Doel van het project

Het doel van de restauratie en herbestemming is behoud voor de toekomst en om te zorgen dat mensen kunnen genieten van dit mooie erfgoed. Er zijn twee luxe erfgoed vakantiewoningen gerealiseerd, waarvan één in het oude woongedeelte en volledig in oude stijl met bedsteden waarbij je kunt ervaren hoe het was om in zo'n bijzondere boerderij te wonen. De tweede woning is heel modern met authentieke details. In de schuur is nu Museum Oldambt gevestigd, waar je alles kunt ontdekken over de geschiedenis en ontwikkeling van de Oldambtster landbouw en het landschap. De collectie is uitgegroeid van de nog aanwezige landbouwgereedschappen van de boerderij tot een bijzondere en zeer uitgebreide collectie van Oldambtster landbouwgereedschappen, materialen en machines.

Achtergrond

Sinds de jaren '30 is het pand niet meer bewoond en sinds eind jaren '80 is ook het schuurgedeelte niet meer in gebruik. Sindsdien is het geheel in verder verval geraakt. Er zaten gaten in het dak, de boerderij was rondom overwoekerd en bijna niet zichtbaar vanaf de weg en de kapschuur was gedeeltelijk ingestort. Het pand heeft zo'n 10 jaar te koop gestaan. Het was een rotte kies in buurtschap Oostwolderhamrik.

Zelf zijn we in 2010 vanuit Delfzijl in Nieuwolda komen wonen. Op zoek naar een klusproject kwamen we terecht in villa Hoogheem. Op dat moment hadden we nog geen oog voor de zwaar vervallen boerderij, maar met de jaren begonnen we ons te storen aan het uitzicht en ontdekten we hoe bijzonder de boerderij eigenlijk was. De villa behoorde al sinds 1881 bij de boerderij. Echter is de woning in 1881 niet zoals gebruikelijk voor de boerderij geplaatst, maar er naast omdat er te weinig ruimte was voor zowel een woning als slingertuin vóór de boerderij. Door deze samenloop van omstandigheden is de boerderij is zijn oorspronkelijke vorm met recht opgaande topgevel en het oude woongedeelte bewaard gebleven.

Proces

In de voorbereiding van het project wilden geen onnodige risico’s lopen of een blok aan ons been kopen. Daarom hebben we het hele voorbereidingsproces totdat de restauratie van start ging in april 2019 gedaan zonder dat we eigenaar waren. Van de restauratievergunning aanvragen, ontwerpen laten maken, subsidies en financiering aanvragen, een startend bedrijf opzetten tot ruimtelijke onderbouwing schrijven, allemaal zonder de garantie dat we de aankoop rond zouden krijgen. Dit heeft in totaal 5 jaar geduurd, waarbij de grootste opgave was om alle puzzelstukjes in elkaar te laten vallen. Zonder financiering geen subsidie en vice versa, er waren veel afhankelijkheden en tegenstrijdigheden om op te lossen. In de zomer van 2020 is de eerste logies open gegaan, begin 2021 de tweede logies en in 2022 het museum. Dit alles hebben we gedaan naast de restauratie van ons eigen huis dat meerdere jaren stil heeft gestaan doordat al onze tijd, geld en energie naar de boerderij gingen. In 2023 hebben we voor de restauratie en herbestemming de Pieter van Vollenhovenprijs gewonnen.  

Ontwerp en resultaat

We wilden de uitstraling en het karakter van het pand volledig behouden zodat als oude bewoners zouden terugkeren, ze het direct zouden herkennen. Dat is gelukt, we hebben al diverse oud medewerkers en -eigenaren mogen ontvangen. De voormalige functie van het pand, namelijk de boerderij met een inpandige woning,  is als uitgangspunt gebruikt voor het zoeken naar een passende herbestemming. Het oude woongedeelte is volledig in tact gebleven, in oude oorspronkelijke kleuren geschilderd en in oude stijl ingericht. Wel met alle luxe en gemakken van tegenwoordig, maar verdekt opgesteld (zoals vloerverwarming en de tv verstopt in een antieke kast). Maar ook aan de buitenkant zie je bijna geen verschil, noodzakelijke ingrepen (voor bijvoorbeeld daglicht in de tweede logies) zijn zo min mogelijk en zo onopvallend mogelijk uitgevoerd.

De bijzondere vorm van het oude woongedeelte, die als het ware als een box in de hoek van de schuur staat, maakte het mogelijk om deze goed te isoleren. Hetzelfde is gedaan voor de tweede logies. Daarnaast is het dak geïsoleerd zonder de daklijn te wijzigen. Wat betreft installaties maken we gebruik van warmteterugwinunits en zonnepanelen en zijn we voorbereid op het groen gas project van Nieuwolda en Wagenborgen (Nieuwborgen).

De logies zijn het hele jaar door beschikbaar voor gasten. De schuur en het museum zijn van april tot oktober geopend en op afspraak voor rondleidingen en bijeenkomsten te boeken. De leukste dag van het jaar is Open Monumentendag waarbij we alle deuren opzetten en samen met vrijwilligers geïnteresseerden rondleiden en oude werktuigen en ambachten demonstreren.

We zijn trots op het resultaat van de herbestemming, maar we beseffen ook hoe bijzonder het is dat het, als particulier initiatief, is gelukt om deze herbestemming te realiseren. Zonder de toegekende subsidies van de GRRG, Boerderijenfonds en LEADER Oost-Groningen, een financier als het Restauratiefonds en onze eigen middelen, doorzettingsvermogen en creativiteit was dit nooit gelukt. Daarnaast is ook de goede samenwerking met de gemeente Oldambt, provincie Groningen en de RCE doorslaggevend geweest. Iedereen zag de waarde in van deze unieke boerderij en dacht constructief mee over wat er mogelijk is.