Jan Zijlstraat

Versterking en sloopnieuwbouw in het Groninger aardbevingsgebied is een serieuze ontwerpopgave. In alle spanning en hectiek wordt daar soms aan voorbijgegaan. Bewoners hebben andere zorgen, zo wordt wel gedacht. Toch is een eenzijdige focus op veiligheid geen oplossing. Zonder aandacht voor de context en goed ontwerp komen kenmerkende Groninger dorpskarakteristieken in het gedrang. Het verlies van eigenheid, herkenbaarheid en ruimtelijke kwaliteit ligt op de loer.

Gelukkig laten de recent opgeleverde woningen aan de Jan Zijlstraat in de Nije Buurt van Ten Post zien dat het ook anders kan. Specht Architecten ontwierp hier 29 vervangende koopwoningen. Aan het ontwerp lag een zorgvuldige analyse van kansen, kwaliteiten en bewonerswensen ten grondslag, met als doel om de straat weer echt een Ten Poster karakter te geven.

De eerste stap betrof het opstellen van een dorpsvernieuwingsplan door de bewoners van Ten Post. Dit traject werd begeleid door Specht Architecten, met medewerking van LAOS Landschapsarchitecten en cultuurhistoricus Marinke Steenhuis. Tijdens de dorpsavonden gaven de bewoners een duidelijk signaal af. Ze zagen de versterkingsoperatie als uitgelezen kans om het soms schrille contrast tussen het oude karakteristieke dorpslint langs het Damsterdiep en de uit de jaren 60 stammende Nije Buurt te verzachten.

Dorpsbewoners wilden de bij Ten Post horende kwaliteiten en structuurlijnen graag op eigentijdse wijze vertaald zien naar de vervangende nieuwbouw. ‘Gebruik het eigene van Ten Post’, zo luidde de opdracht, waarbij onder andere werd gerefereerd aan de kleur van Groninger baksteen, de speelse verkaveling, de diversiteit in architectuur en de vergezichten over het landschap.

Uitgangspunt was dat de bewoners op hun oude plek terugkeerden, in hetzelfde type woning – rij- of twee-onder-een-kap – en met eenzelfde uitbouw, bijvoorbeeld een dakkapel. Aan de hand van een menukaart met plattegronden en verbijzonderingen in de afwerking tekende Specht met alle bewoners afzonderlijk aan hun nieuwe woning. Zo probeerde Specht aan de wensen van de bewoners te voldoen. Een opgave met wederzijdse uitdagingen.

Na een aantal jaren in wisselwoningen te hebben gebivakkeerd, wonen de bewoners van de Jan Zijlstraat nu weer op hun oude plek. Met verspringende rooilijnen en kappen is een ontspannen en dorps straatbeeld ontstaan. Qua korrel en materialisering beantwoordt de nieuwbouw op eigentijdse wijze aan wat je van een typisch Gronings dorp mag verwachten. De woningen zijn stoer en stevig.

Het zijn de details die het doen: de rode Groninger handvorm bakstenen, de per woning verschillende reliëfvormen in het metselwerk rond het deurkozijn, een eenzijdige variant van het aloude melkmeisje naast de voordeur, de verschillende composities van ramen, de lage goothoogte met de hoge kap en het slepende dak om de overgang tussen privé en openbaar te verzachten. Sommige bewoners aan de zuidzijde van de straat kozen voor een keuken aan de straatkant. Vanuit hun woonkamer kijken zij uit over het landschap. Beukenhagen vormen de erfafscheidingen. Met de gele steen en een subtiel vormgegeven balkon voorziet een huis op de hoek in een accent dat het ensemble uitstekend kan hebben. Het ontwerp van de openbare ruimte door LAOS Landschapsarchitecten staat nog op de rol.