20.12.24
Het publieksjuryrapport: dit zag de jury

Dinsdag 10 december werd de eerste Bronzen Havik uitgereikt. Het toekennen van de publieksprijs lag bij een zestal enthousiaste Groningers. De prijswinnaars zijn intussen bekend, maar wat vond de publieksjury precies? En hoe zien ze Groningen? Dit is het publieksjuryrapport van 2024

Wij zijn als publieksjury zeer onder de indruk van de projecten die we bezochten, maar ook van de manier waarop we ontvangen werden. Een gevoel van ingehouden trots was bij elke presentatie aanwezig. Elk team dat ons met hun project liet kennismaken, was merkbaar overtuigd van de kwaliteit van het gepresenteerde.

Het bleek maar weer eens dat Groningers weliswaar niet zo goed zijn in het rondbazuinen van wat ze doen, maar des te beter in het doen zelf. Elk project, dat telkens een lange weg van overleg, samenwerken en knopen doorhakken had doorlopen, stond tenslotte (figuurlijk en vaak ook letterlijk) als een huis. Voor ons als publieksjury was het een enorm inspirerende dag.

De top 3

We hadden als jury de opvatting dat het winnende ontwerp maatschappelijk relevant zou moeten zijn. Daarbij keken we naar de mate waarin het project bijdraagt aan het verduurzamen van kwetsbaar erfgoed, het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit, het behoud of het verbreden van de voorzieningen of het genereren van een economische impuls voor een bepaalde plaats.

Onze interpretatie van het begrip ‘ruimtelijke kwaliteit’ is mogelijk breder dan die van architecten en stedenbouwkundigen. Zij kijken op de eerste plaats naar de opdracht, de opdrachtgever en de ruimtelijke consequenties van een ontwerp voor de directe omgeving. Voor ons was de mede bepalend wat de ingreep ruimtelijk toevoegt aan de wijdere omgeving, en wat het voor de maatschappij kan betekenen. In hoeverre voegt het ontwerp zich naar de omgeving, doet het recht aan de omgeving en is het met die omgeving verbonden?

Naast de maatschappelijke meerwaarde lieten we andere elementen zwaar meewegen, zoals het proces dat aan de realisatie vooraf ging, de mate van hergebruik en het gebruik van duurzame materialen, de zorgvuldigheid van de afwerking en het vernieuwende van een project.

Dit zijn de drie prijswinnende projecten:

3. Dorpshuis Houtstek, Slochteren

Een groot dorp zonder dorpshuis of openbare ontmoetingsruimte, een gat in het midden van een mooi lintdorp. Houtstek vult die leegte op een indrukwekkende manier. Er is sprake van hergebruik van het oorspronkelijke gebouw en van nieuwe functies zoals een cursuslocatie en een dorpsbibliotheek. Maar er is meer.

Houtstek blijkt een ontbrekende schakel in het dorpslint te zijn geworden. Door het dorp is lang aan de realisatie van het project getrokken. Voor de opdrachtgever was het verbinden van Oost- met West-Slochteren en het creëren van een ontmoetingsplek de hoofdopdracht.

Op deze plek had zoveel mis kunnen gaan, maar Houtstek vult de ruimte alsof het er altijd heeft gestaan. De houten constructie verbindt bovendien het verleden van de houtopslag met het heden. De open ruimte van het voorgedeelte kan op tal van manieren benut worden: als schuilplek, als markt of als toeristisch knooppunt.

Het interieur en de afwerking verdienen nog iets meer aandacht. Maar gelet op de budgettaire krapte mag dat eigenlijk nauwelijks vermeld worden.

2. De Schoolkerk, Garmerwolde

Onze waardering voor dit project is bijzonder groot. De kerk verbindt als het ware het hoge, de hemel, met de aarde. Kinderen leren over religieuze feesten, die bijna letterlijk en visueel in elkaar geschoven worden en waarbij gebruik gemaakt wordt van de toren, die de kerngedachte van religies invoelbaar maakt.

Kinderen en scholen worden ook naar buiten gelokt, de natuur in. Garmerwolde ademt natuur en ruimte. Dat bij de kerk een paviljoen is gebouwd waar het dorp lief en leed met elkaar kan delen, en dat dit paviljoen in de zomer als een bemande bar voor passerende fietsers en wandelaars functioneert, is een bonus.

De plek, hoog gelegen op een wierde, heeft met de begraafplaats en de half afgebroken kerk iets magisch en iets zeldzaam moois. Al sinds jaar en dag staat de kerk in de kunstgidsen, maar toch bleef hij onbekend. Vlak bij de stad Groningen is met de Schoolkerk een iconisch ensemble ontstaan dat uitnodigt tot een bezoek. Het kan een aanzet zijn voor het fors toenemen van recreatieve uitstapjes in deze omgeving.

Een punt van aandacht is de houdbaarheid van de huidige tentoonstelling. Een nieuwe toevoeging aan het bestaande kan op termijn belangrijk zijn.

1. Enne Jans Heerd (Op Maarhuizen)

De herontwikkeling van de Enne Jans Heerd tot de trekpleister Op Maarhuizen is wat ons betreft de winnaar van de eerste Bronzen Havik. Het project vertegenwoordigt Groningen, de provincie, op tal van manieren. De plek was er altijd al, maar werd meestal snel voorbij gereden via de snelweg naar Lauwersoog en Schiermonnikoog. Vol in beeld, maar toch onzichtbaar. Tot nu toe.

Een monsterverbond met veel betrokken partijen heeft een prachtige boerderij, die dreigde te verkommeren, veiliggesteld en voor bezoekers geopend. Maarhuizen is uniek, omdat veel bijzonderheden van het Groninger Hogeland hier samenkomen. Er is een handvol unieke landschapsbiotopen, drie oude boerenerven, een middeleeuws kerkhof, min of meer aan de natuur teruggegeven weilanden, paden om overheen te dwalen, hoog oprijzende bomen en een kanaaltje – alles op of naast een 2000 jaar oude wierde. Op Maarhuizen is een uithangbord zonder weerga, dat bewandelaars van het Pieterpad niet kunnen missen. Speciaal voor hen is een fraai ontworpen brug over het Mensingerweersterloopdiep aangelegd. In de boerderij zijn een theaterzaal, conferentieruimte en een restaurant-café met terras. Voor passanten zijn er trekkershutten.

Ook hier zijn verleden en heden succesvol samengevoegd. En het resultaat is een plaatje van grote schoonheid. Voor wie het niet kent, ga erheen. Je wordt er stil van. Een algemeen verbeterpunt is de bereikbaarheid van de locatie, waarbij gemeente en provincie kunnen bijdragen om deze Groningse parel voor iedereen toegankelijk te maken.

Publieksjury Bronzen Havik 2024

Beeld: David Vroom, Mark Sekuur, Onix, Peter de Kan