24.11.24
Dit zijn de genomineerden!
Kritisch, lovend maar toch vooral erg verrast over de kwaliteit. Dat is de reactie van de vakjury op de inzendingen voor de Bronzen Havik, de nieuwe prijs voor goed Gronings opdrachtgeverschap en ontwerp. Uit een longlist van 41 projecten kozen de juryleden samen negen genomineerden. Deze projecten maken kans op de vak- en publieksjuryprijzen die op dinsdag 10 december worden uitgereikt.
De jury was vooral te spreken over de keurige uitvoering van veel projecten, al mag de aandacht voor de context af en toe nog wel wat meer. Opmerkelijk is ook dat het veelal Groninger bureaus zijn die tekenden voor het ontwerp. Hoewel 41 inzendingen een mooie oogst is, had de vakjury graag gezien dat er nog wat ruimer ingestuurd was. Op die manier was een completer beeld ontstaan.
Tussen de inzendingen had de jury ook graag meer projecten op het niveau van landschap, stedenbouw en openbare ruimte gezien. Zeker op dat hogere schaalniveau zijn de opgaven in Groningen groot. Ze vragen om een samenhangende, ontwerpende aanpak. Verder miste de jury de spreekwoordelijke nutsvoorzieningen op de lijst. Zeker met het oog op de energietransitie is en blijft dit een belangrijke ontwerpopgave.
Sommige projecten moet je echt zien en ervaren om ze goed te kunnen beoordelen. Daarom heeft de jury ervoor gekozen ruim te nomineren en zich niet te houden aan het beoogde maximum van acht. Ook gunt de jury zichzelf de mogelijkheid van twee wildcards. Deze bieden de mogelijkheid om op het laatste moment nog een project toe te voegen aan de nominaties.
De negen nominaties staan in willekeurige volgorde:
Ontwerp: MX13, 212 Fahrenheit, Interne Zaken Groningen
Opdracht: Stichting Oude Groninger Kerken, Museum Catharijneconvent
Bouw: Boerbouw
Locatie: Garmerwolde
De kerken in de Noorderlijke provincies van Nederland zijn uniek in de wereld, omdat ze een bijna onaangetaste herinnering zijn van de rijke welvaart in de vroege middeleeuwen. Groningen was in die tijd een dichtbevolkte provincie. In Garmerwolde spreekt de verbouwde klokkentoren van een liefdevolle herbestemming, als onderdeel van een educatief programma van Museum Catharijneconvent in Utrecht. In het kleine Groningse dorp brengt FEEST jongeren in contact met de achtergronden van religieuze tradities, een belangrijk hedendaags thema. De klokkentoren is daardoor van belang op nationaal en lokaal niveau. De jury is nieuwsgierig naar hoe het ontvangstgebouw en de kerk zich tot elkaar verhouden, en hoe beiden het kerkhof activeren.
Ontwerp: J. Voorn, H. Stadens
Opdracht: J. Voorn, H. Stadens
Bouw: Bouwbedrijf Luchtenburg
Locatie: Garnwerd
In dit kleine Gronings plattelandshuisje lijkt het alsof de tijd heeft stil gestaan. Met de uitbouw en verbouw van dit rijksmonument proberen de opdrachtgevers antwoord te geven op de problematiek rondom de toekomst van de arbeiderswoning. In bijna elk Gronings dorp staan dit soort woningen. Ze worden aan de lopende band verbouwd of verknutseld, waardoor de originele woning niet meer zichtbaar is. Hoe anders is dat hier. De uitbouw is in balans met het rijksmonument. Het oogt heel eenvoudig, maar het spreekt juist van een fijngevoeligheid met aandacht voor detaillering. Deze arbeiderswoning laat zien hoe het ook kan.
Ontwerp: De Unie Architecten, Felixx landscape architects & planners
Opdracht: Stichting VO Eemsdelta
Bouw: BAM Bouw en Techniek, NNAX, Alferink van Schieveen
Locatie: Appingedam
Met de aardbevingsproblematiek als versnellend mechanisme verrijzen in de provincie Groningen veel nieuwe schoolgebouwen. Binnen die opgave is Campus Eemsdelta een opvallend project. In het complex krijgen vier verschillende scholen een eigen plek, terwijl ze ook een groot deel van de ruimte samen delen. De school wordt hier gezien als dorp. Een grootschalige en belangrijke opgave. Voor elke regio is immers kennis van betekenis. Is schaalvergroting hierin de weg vooruit? Hoe pas je dan een menselijke maat toe?
Ontwerp: Onix, LAOS landschap en stedenbouw
Opdracht: Peuteropvang Kids2Be & basisschool De Kronkelaar, Stichting Openbaar Onderwijs Marenland
Bouw: Friso Bouwgroep
Locatie: Wagenborgen
Ook Integraal Kindcentrum de Kronkelaar maakt deel uit van een provinciebreed scholenbouwprogramma. Het IKC ligt op voormalig instellingsterrein Groot Bronswijk en is omgeven door een park. De bijzondere plattegrond en gevel maken het een bezoek waard.
Ontwerp: DAAD Architecten, BoschSlabbers landschapsarchitecten
Opdracht: Nieuw Woelwijck
Bouw: Brands Bouw BV
Locatie: Sappemeer
Nieuw Woelwijck is een zelfstandige woonenclave voor verstandelijk gehandicapten. Het ontwerp speelt in op hun behoeften en mogelijkheden zodat ze een zo normaal mogelijk leven kunnen leiden. In de 15 jaar lange samenwerking lag de regie bij Nieuw Woelwijck zelf. De open dialoog met de ontwerpers en het ‘learning by doing’ principe hebben geresulteerd in een bijzonder dorp.
Ontwerp: Onix, LAOS landschap en stedenbouw, IPV Delft
Opdracht: Stichting Enne Jans Heerd, Staatsbosbeheer
Bouw: Bouwgroep Dijkstra Draisma
Locatie: Winsum
In Op Maarhuizen lijkt een soort nieuwe familie te zijn ontstaan: partijen die elkaar vasthouden en niet afstoten. Vanuit het DNA van de wierde is een publieke plek gemaakt met maatschappelijke functies. De architectuur is daarbij dienend, er zijn geen geforceerde toevoegingen. Enne Jans Heerd & Maarhuizen spreekt van een nieuw verhaal op de wierde en is daarmee een betekenisvolle plek geworden voor de omgeving en de provincie. Het uit zich als een zorgvuldig project, geïnspireerd op de prijsvraag nieuwe erven, nieuwe buren, nieuwe oogsten.
Ontwerp: Onix
Opdracht: Stichting Multifunctioneel Centrum Houtstek
Bouw: Vriesbouw
Locatie: Slochteren
Een dorpshuis en ontmoetingsplek dragen bij aan de vitaliteit van een dorp, in dit geval Slochteren. Houtstek is een voorbeeld van omarmen wat er al is en daar iets nieuws aan toevoegen: van schuur naar dorpshuis. Met vrijwilligers en lokale partijen is een nieuw dorpshuis met publieke voorzieningen ontstaan. Hoe de relatie tussen de openbare ruimte en het dorpshuis zich uit, onderzoekt de jury graag ter plekke. Een dorpshuis heeft een goede openbare ruimte nodig.
Ontwerp: Onix
Opdracht: Dorpscoöperatie Krewerd, E&F Vastgoed
Bouw: Bouwbedrijf Kooi Appingedam, Bouwderij BV
Locatie: Krewerd
In de provincie Groningen zijn veel dorpen onderdeel van het landschap, de lijnen van het landschap lopen door in de dorpen. De juiste invulling van de dorpsranden is daarom extra belangrijk. In Krewerd is iets bijzonders ontstaan. Een collectieve aanpak onder begeleiding van een door dorpsbewoners opgerichte dorpvisie. In Tuintjederij staan doorschuifwoningen, die straks permanent onderdeel zijn van het dorp. Kijkend naar andere wisselwoningen, roept het de vraag op wat is tijdelijkheid? Wie gaan hier straks echt wonen en wie bepaalt dat?
In Tuintjederij worden deze woningen als een volwaardige ontwerpopgave gezien en aangepakt. De woningen vormen samen een nieuwe structuur in het landschap. Hoe verhoudt zich dat tot het dorpslint en de dorpsranden van Krewerd?
Ontwerp: Onix
Opdracht: Particulier
Bouw: Bouwbedrijf Boelens, NCG, A&I Kwant & M3 Energie
Locatie: Middelstum
In Patchworkhouse is oud en nieuw op een speelse manier met elkaar verweven. Een oud verbouwd boerderijtje is omgetoverd tot een woon- en werkhuis. Het wonen op een erf in drie gelijkwaardige bouwvolumes spreekt van een open blik op de opgave, zowel van de opdrachtgever als van de ontwerper. Het erf lijkt een intermediair te zijn tussen het landschap en ‘het huis’. Ook Patchworkhouse is een voorbeeld van de omgang met de Groninger arbeiderswoning.
De vakjury van de Bronzen Havik 2024 bestaat uit:
Enno Zuidema, onafhankelijk regiobouwmeester bij Nationaal Coördinator Groningen. Niet-stemmend voorzitter van de vakjury
Jef Mühren, directeur bij MOOI Noord-Holland
Jessica Hammerlund, stadsbouwmeester Enschede
Klaske Havik, hoogleraar Methoden van Analyse en Verbeelding aan de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft
Catherine Visser, architect en mede-oprichter van DaF Architecten
Mendel Robbers, creatief directeur bij Schipper Bosch
Marc Nolden, zelfstandig landschapsarchitect
Wijnand Galema, architectuurhistoricus
Beeld: Peter de Kan, Ronald Zijlstra, Egbert de Boer, Mark Sekuur, Marianne Berkhoff, diversen.
